ΤΟΥ ΜΠΑΓΚΑΛΑΝΤΡΟΥΛΗ ΤΟ ΣΩΧΟΡΟ
Μεγάλο αγρόκτημα με περιβόλια κι αμπέλια σήμερα, βρίσκεται στη νότια πλευρά του κεντρικού δρόμου του χωριού και μετά τα σπίτια των Δημήτριο Ν. Σαμόλη, Ιωσήφ Χ. Τερζάκη και των αδελφών Ζαχαρία Σαμόλη. Κάποτε το σόχωρο (χωράφι) αυτό το έβαλε στο μάτι ένας από τους αγάδες του χωριού. Είχε κάτι κότες που μπαίνανε και έκαναν ζημιές στο σπαρμένο τότε σόχωρο.
Ύστερα βρήκε τον ιδιοκτήτη που ήταν ο Μπαγκαλαντρουλής και του είπε το συμβάν, εκφράζοντας την επιθυμία του να αγοράσει το σόχωρο ώστε να μην τον ζημιώνει. Ο ιδιοκτήτης που δεν ήθελε να στεναχωρήσει τον αγά, ίσως και από φόβο του είπε έξυπνα: «Δεν πειράζει αγά μου. Κότες είναι! Τι ζημιά θα κάνουν;». Ο αγάς κατάλαβε ότι ο Χριστιανός δεν ήθελε να το πουλήσει το χωράφι αλλά δεν το έβαλε κάτω.
Μετά από μερικές μέρες έστειλε χρήματα και δυο φυσέκια στον Μπαγκαλαντρουλή τυλιγμένα επιτήδεια σε ένα χαρτί. Κατάλαβε κι αυτός με τη σειρά του ότι το πράγμα έφθασε στο απροχώρητο. Κράτησε κατ’ ανάγκην τα χρήματα και γύρισε πίσω τα φυσέκια.
Ύστερα από συμφωνία του πούλησε το μισό σόχωρο. Όμως σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας έπρεπε να χωρίσει το σόχωρο στα δύο. Άρχισε να χτίζει ξερολιθιές πότε από τη μία άκρη πότε από την άλλη. Αυτή η ξερολιθιά αυτή δεν τέλειωσε ποτέ γιατί εν των μεταξύ φύγανε οι Τούρκοι από τον Αΐμονα. (Διήγηση Εμμανουήλ Ανδ. Μαγκωνάκη)
ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΣΤΟΝ ΑΪΜΟΝΑ
Μεταξύ των τελευταίων Τούρκων που ζήσανε στο χωριό ήταν και οι παρακάτω, που λέγεται ότι φύγανε λίγο πριν ξεσπάσει η Επανάσταση του 1866 γιατί άρχισαν να φοβούνται τους Χριστιανούς.
α) Ο Μπουμπουλομετ – αγάς. Έφυγε στα 1964 μαζί με τους δικούς του και πήγε και κατοίκησε στην περιοχή Γάζι – Καβροχωρίου Ηρακλείου στο αγρόκτημα του Μουλα – Μεμέτ, που ήταν πλούσιος και εξουσίαζε στον Τεκέ (μουσουλμανικό μοναστήρι) του Αλή – Χαν ως Ντερβίσης.
β) Ο Λουρής – μπέης. Έφυγε περίπου ταυτόχρονα με τον παραπάνω και πήγε και κατοίκησε στου Τσαλικάκι, έξω από το Ηράκλειο τότε, που είχε πολλούς συγγενείς. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφέρουμε την τοποθεσία Λουρί μέσα στο χωριό που ίσως και να ήταν και δικό του σόχωρο.
γ) Ο Νεχρής – μπέης ή Λιαμής. Έφυγε περίπου ταυτόχρονα με τους παραπάνω και πήγε και κατοίκησε στα Λινοπεράματα (Ηράκλειο) στου αδελφού του Χασάν Φοδελιανάκη, που εξουσίαζε το Φοδελιανό περιβόλι. ήταν όμως πολύ σκληρός και μισούσε τους Μυλοποταμίτες, γιατί γίνανε αιτία να ξεσηκωθούνε από τον τόπο τους. Κακοποιούσε κάθε περαστικό Μυλοποταμίτη που έπεφτε στα πόδια του. Αργότερα τον συνέλαβαν Άγγλοι και τον εκτέλεσαν για τις πράξεις του.
Τα παραπάνω στοιχεία τα πληροφορήθηκε ο Δράκος Β. Τερζάκης από κάποιο Βασίλειο Καμάρη από το χωριό Καμαριώτη.
ΤΙ ΓΙΝΑΝΕ ΟΙ ΠΕΡΙΟΥΣΙΕΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ
Την τουρκική συνοικία Αγαδικά την εξαγόρασαν οι Λιναρίτηδες και οι Συγλέτηδες. Τα σπίτια της συνοικίας αυτής κατοικούνται σήμερα από χωριανούς αλλά και αποτελούν μόνο μέρος των σπιτιών τους. Αυτοί είναι:
α) Τα αδέλφια Ιωάννης, Δημήτριος, Βασίλειος και Εμμανουήλ Λιναρίτη (Μανουσανοί)
β) Ιωάννης Χ. Λιναρίτης ή Χριστογιάννης
γ) Γεώργιος Εμμ. Σηφάκης ή Σηφογιώργης
δ) Ιωάννης Π. Συγλέτος και κατόπιν ο γιος του Βασίλειος ή Μπουρνέλης
ε) Κωνσταντίνος Α. Φλουρής ή Αντρουλόκωστας, γαμπρός του παραπάνω
στ) Η οικογένεια του Γεωργίου Κοντογιάννη ή Κτύπα
Εδώ υπήρχε και φάμπρικα (ελαιοτριβείο) και ειδικότερα στα κατώγια των σπιτιών του Δημητρίου και Βασιλείου Λιναρίτη, που αποτελούσαν αρχικά ενιαία σύνολο με γέφυρα. Αυτή την εξαγόρασε ο πατέρας τους, αλλά γρήγορα την καταργήσανε. Κάποτε υπήρχαν και μυλόπετρες.
Τις άλλες τούρκικες περιουσίες τις εξαγόρασαν οι χωριανοί και τις μοίρασαν σε 21 μερίδια. Το τελευταίο μερίδιο το εξαγόρασε ο Ντερτζοκοκόλης αντί 1200 δραχμών ή 48 λοΐγκια. Ήταν αυτό το Καβούσι, ένα από τα καλυτέρα σόχωρα του χωριού. Σήμερα το μισό περίπου ανήκει στο Δράκο Β. Τερζάκη, εγγονό του Ντερτζοκοκόλη.
