Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος 1914 – 1918
Το δεκαπέντε πιάστηκαν και πέντε αιχμαλώτοι,
στη Γερμανία βρέθηκαν οι δύστυχοι ανθρώποι.
Δυο χρόνια κάνανε εκεί, σε στρατόπεδο κλεισμένοι,
λέγανε καλά περάσαν, μα ‘τανε δυστυχισμένοι.
Πως γυρίσανε οπίσω, είναι άλλη ιστορία
τα κατάφεραν να ‘ρθουνε τούτο έχει σημασία.
(Ιωάννης Δ. Φλουρής ή Ορφανός)
(Ιωάννης Α. Φλουρής ή Αντρουλογιάννης)
(Βασίλειος Κ. Φλουρής ή Κωνσταντοβασίλης)
(Βασίλειος Μ. Λιναρίτης ή Μανουσοβασίλης)
(Βασίλειος Ν. Τερζάκης ή Ντερτζοβασίλης)

Μικρασιατική εκστρατεία
Στον πόλεμο με την Τουρκία εις την Μικρά Ασία
και άλλοι πολεμήσανε χωρίς καμιά δειλία
Οι Τούρκοι αιχμαλωτίσανε ένα Αϊμονίτη
τον άτυχο τον λέγανε Γεώργιο Λιναρίτη.
Τον βάλανε σαν άλογο να σέρνει και το κάρο,
μέχρι που ήρθε συντροφιά και τονε πήρε ο Χάρος.
Του δίδανε αντί φαΐ, άχερα για να φάει
και χάθηκε απ΄ τα βάσανα, τα διηγιόνταν οι άλλοι.
(Γεώργιος Λιναρίτης του Χρήστου)

Ελληνοϊταλικός πόλεμος 1940
Το σαράντα πήραν όλοι, τσ΄ Αλβανίας τα βουνά,
επολέμησαν και τούτοι, σαν να ήτανε θεριά.
Τρεις σκοτώθηκαν και πήραν δόξα αθάνατη μαζί τους,
νιώθουμε υπερηφάνεια και εμείς και οι δικοί τους.
Ακούστε τα ονόματά τους σαν είδος προσκλητήριο
είν΄ υποχρέωση αυτό σε τέτοιο ακροατήριο.
(Κοντογιάννης Εμμανουήλ του Αντωνίου)
(Λιναρίτης Στυλιανός του Εμμανουήλ)
(Λιναρίτης Χρήστος του Κων/νου)
Είχαμε και τραυματία, θραύσματα έχει στο κορμί,
δε ζητά γι΄ αυτό εκείνος, ιδιαίτερη τιμή.
Δυο ανάπηρους επίσης, είχε τότε το χωριό,
δεν αντέξανε στο χιόνι, ήταν κρύο παγερό.
Και σ’ αυτούς θ’ αναφερθούμε, δεν θα ήτανε σωστό,
την τιμή τους ανήκει, να την χάσει το χωριό.
(Εμμανουήλ Μιχαήλ Φλουρής ή Μιχαλομανόλης – τραυματίας)
(Μιχαήλ Τζεδάκης ή Μιχός – ανάπηρος)
(Μιχαήλ Φλουρής του Ιωάννη ή Ορφανομιχάλης – ανάπηρος)
Κι όταν ‘ρθανε οι Γερμανοί σε τούτο το νησί
και ζούσαν όλοι οι Έλληνες τη μαύρη κατοχή,
είπανε πάλι το παρόν όλοι οι χωριανοί
κι αντίσταση εκάμανε κι αυτοί εις τους Ναζί.
Όλους τους άνδρες τους χωριού, στου Αϊ- Γιάννη το λακκί,
συλλάβανε να εκτελέσουν, ήταν καλά εκεί.
Στο Ρέθυμνο ειδοποίησαν, να πάρουν διαταγή
να κάνουν την εκτέλεση οι φοβεροί Ναζί
Τυχαίως όμως βρέθηκε ο Φρούραρχος εκεί,
ο Γερμανός που είχαμε εις την περιοχή.
Εκείνος ήτανε η τύχη και σώθηκαν οι χωριανοί,
είπε ότι στον Άειμονο, οι άνθρωποι είν’ καλοί!
Σήφη το λέγανε αυτό, τύχη είχε κακή,
για εκδίκηση τσ΄ Ανωγειανούς, έδωσε τη ζωή!
Όμως και δύο χωριανούς, εκτέλεσαν οι Γερμανοί
κι ήτανε τρομερό κι αυτό, γιατί ήτανε καλοί.
Ο ένας ήταν δάσκαλος κι άλλος γεωργός,
ο θάνατος τους βύθισε σε πένθος το χωριό.
(Βασίλειος Τζεδάκης του Νικολάου – δάσκαλος)
(Αλέξανδρος Σαμόλης του Αντωνίου – γεωργός).
Πολλά σας είπα σταματώ, κουράστηκα κι εγώ,
να συνεχίσει κάποιος άλλος θα πρέπει απ’ εδώ.

Στεργιωτή
Ήρθα κι εγώ να σας ζαλίσω ακόμα λίγο το μυαλό,
για τον εμφύλιο θα σας μιλήσω, υπομονή παρακαλώ.
Τρεις ακόμα στρατιώτες, σκοτώθηκαν για λευτεριά,
μαύρη τους κυνηγούσε μοίρα, ο ένας είχε και παιδιά.
Στις μάχες με τους συμμορίτες, εκεί στου Γράμμου τα βουνά,
στεφάνι φόρεσαν ΄πο δάφνη, του χωριού μας τα παιδιά.
Να και τα ονόματά τους, που τιμούμε όλοι εμείς
Φίλοι, συγγενείς και ξένοι και πιστεύουμε κι εσείς.
Κωνσταντίνος Φλουρής του Γεωργίου
Εμμανουήλ Σηφάκης του Αντωνίου
Ιωάννης Παπαδάκης του Σταύρου.
Από τότε και ως τώρα, ζήσαμε ειρηνικά,
μόνο η εισβολή στην Κύπρο, μας ετάραξε ξανά (1974).
Εταράχτηκε ο κόσμος, ήθελε να πολεμήσει,
τη θρασύτητα των Τούρκων, έπρεπε να τιμωρήσει.
Περισσότερα αν πω, ίσως να μην ακουστώ
μην ξεχνάτε πως κι εγώ, παλαμάκια σας ζητώ,
κι γι’ αυτό θα σταματήσω
μήπως και σας συγκινήσω
(Ακούγονται βήματα στη σκηνή)
Τι ζητάς εσύ εδώ; Φύγε! Σε παρακαλώ
θα σε πάρω από πίσω κι αν σε πιάσω θα σε πνίξω!

Βασίλης
Άκου να δεις κοπέλα μου! Δεν πιάνουν απειλές,
δεν είσαι καπετάνισσα, να κάνεις ότι θες.
Κι αν θες χειροκροτήματα, έτσι άκουσα να λες
σταμάτησε σε μία άκρη κι αρχίνησε να κλαις.

Στεργιωτή
Δεν έχεις το Θεό σου, πάρα πολύ μιλάς,
θα τα ‘βρεις τα λεφτά σου, αυτό εσύ ζητάς.
Έχω νύχια να σε πνίξω κι όμως θα σου τη χαρίσω,
κάποτε όμως κι εγώ, πρέπει να σ’ εκδικηθώ.
Κοιτάτε και θα δείτε! Κι ύστερα θα μου πείτε:
Είν’ ο καημένος βλάκας μην τον παρεξηγείτε. (Φεύγει)

Βασίλης
Βλάκας μπορεί να είμαι, δεν της απαντήσω,
στη χαζομάρα όμως δε θα τηνε νικήσω! (Μετά από λίγο)
Είδατε πως τον βρίσκει, άνθρωπος τον μπελά του;
Στο δρόμο που πηγαίνει και κάνει τη δουλειά του;
Και τώρα την αλήθεια, ακούστε να σας πω,
χωρίς να θέλω έμπλεξα, δεν το ΄ξερα αυτό,
μ’ έβαλαν με το ζόρι, μπροστά σας για να ‘ρθω,
και τώρα κινδυνεύω και να βρεθώ χαζός.
Κι όμως κι η χαζομάρα χρειάζεται κι αυτή,
τι θα ‘καναν οι έξυπνοι αν λείπαν οι χαζοί;
Πρόθεση εγώ δεν είχα κανένα να προσβάλω,
γι’ αυτό και θα φωνάξω αμέσως έναν άλλο.
Έλα να συνεχίσεις! Να πάρεις το ρεγάλο,
με φθάνει η κουταμάρα ως δώρο που θα πάρω.
Αυτό μονάχα θα του πω και θα εξαφανιστώ.
Πρέπει συ να συνεχίσεις, δεν θα ΄χεις ενοχλήσεις,
για τη σκούφια του καθένα πρέπει να τους μιλήσεις . (Φεύγει)

Γιώργης
Πέστε μου αυτό που λέει, το θέλετε κι εσείς;
Κύριοι μη μου πείτε, πολύ μας ενοχλείς.
Τι μας είπαν θα σας πούμε, μόνο αυτό επιθυμούμε,
ερευνούμε την αλήθεια, τίποτ’ άλλο δε ζητούμε.
Ποιοι από το χωριό μας, είναι οι πιο παλιοί;
Κανείς δεν το γνωρίζει και θα ΄ναι υπερβολή.
Τον τίτλο αν ζητήσου, του πρώτου οικιστή.
Το μακρινό το παρελθόν, χάθηκε δυστυχώς,
κι έμεινε η παράδοση, σας το ‘παμε κι εμπρός.
Οι Τερζάκηδες μας είπαν, απ’ τους Λάκους των Χανίων,
Λιναρίτηδες, Συγλέτοι απ’ τα μέρη των Σφακίων,
Παπαδάκηδες, Παγκάλοι, λέτε να ‘ναι γηγενείς;
Την απάντηση ζητούμε, δεν την ξέρει όμως κανείς.
Κι οι Φλουρήδες δεν το ξέρουν πότε γίναν χωριανοί,
είναι πάντως κι εκείνοι, στο χωριό πολύ παλιοί.
Μόν’ η γενιά του Μίχαλου, Φλουρήδες βέβαια κι αυτοί,
κατάγονται απ’ τη Θοδώρα, ο Μϊχαλος γεννήθηκε εκεί.
Οι Τζεδάκηδες μας λένε, ήλθαν απ΄ τον Καμαριώτη,
όλοι δεν είναι σίγουρο, τονίζουν οι ανθρώποι.
Οι Σηφάκηδες δεν πρέπει να γνωρίζουνε κι αυτοί,
αν θα είναι Λασιθιώτες ή αν θα ‘ναι Σφακιανοί.
Μονάχα οι Κοντογιάννηδες έχουν γνωστή καταγωγή,
ξεκάθαρο ‘ναι πως αυτοί, είναι Ανωγειανοί.
Και οι Σαμόληδες δεν πρέπει, απ’ αλλού καταγωγή,
να ‘χουνε όπως μας λένε, είναι κι αυτοί Ανωγειανοί.
Από τη Νεάπολη είν’ οι Μαγκωνάκηδες
κι από το Φαράτσι είναι οι Ρουμπάκηδες.
Κι οι Βερτούδηδες απ΄ το Κρυονέρι,
είναι ακόμη κι άλλοι από άλλα μέρη.
Κι ένας Σκουλούδης, απ’ τον Κωστεφάνου,
Λόρδο τονε λένε και τον τίτλο χάνουν.
Κι ο Στρατής ο Βενετίου, απ’ τη Μυτιλήνη,
που ο θάνατός του φέρνει μας στην μνήμη.
Διγενή και Χάρο μέσα στο αλώνι,
τον χτυπά ο Χάρος και τον θανατώνει.
Κι απ΄ την Αλβανία έχομε εδώ,
Θεοδόση Νούση λεν τονε αυτό.
Το χωριό μας ήταν, πάντοτε σταθμός,
είναι ωραίος τόπος και περαστικός.
Κι όμως δε σας κρύβω, ήτανε φτωχό,
Έτσι μας το λένε, τον παλιό καιρό!
Τώρα είναι αλήθεια, πως ευημερεί,
γιατί εργαστήκαν αφάνταστα οι παλαιοί.
Καλλιέργησαν τη γη του και την έκαναν φυτείες,
γι’ αυτό και βγάζουν σήμερα, πλούσιες εσοδείες.
Ένα μονάχα το κακό, αγιάτρευτο κι αυτό
είναι ότι εφύγανε, πολλοί απ’ το χωριό! (Φεύγει)

Σταυρούλα
Κάποτε λέγαν οι παλιοί, μακάρι να ΄τανε σωστό,
πως είν’ γλυκιά τα χώματά μας, γι’ αυτό και μέναμε εδώ.
Η παραστιά μας λέει αθό, δεν έκανε ποθές
άραγε ήτανε αλήθεια, ή μήπως ήτανε ψευτιές;

Μηλιά
Κι εγώ το είχα αυτό ακούσει, κατάσταση καμιά,
όπου κι αν εβρισκότανε, δεν κάναν βρε παιδιά.
Κατάρα λέει είχανε αυτοί και τα παιδιά τους.
Κι όσα κι αν δουλεύανε δε δίπλωνε ο γιακάς τους.

Αθανασία
Τα είχα ακούσει, μα δεν το πίστεψα ποτέ,
γιατί ήτανε αγράμματοι δεν ξέρα από πονηριές.
Αυτή θα πρέπει να ‘ταν η αιτία.
Δεν ξέρετε την παροιμία
Είναι και κείνη προϊόν ανθρώπινης σοφίας.
Δούλεψε ανέ θες να φας και κλέψε για να έχεις,
δεν έχει η αλήθεια αυτή, καθόλου εξαιρέσεις.

Σταυρούλα
Χωρίς να κλέψουν κι έχουνε, ξέρω εγώ πολλούς
και μάλιστα θα σου το πω, από τους χωριανούς.
Έχουνε σπίτια και λεφτά, μπορείς να πεις και αρκετά.
γι’ αυτό δεν παραδέχομαι οτ’ είπες πιο μπροστά.

Μηλιά
Όσοι έχουνε τα βρήκανε, ή πήγανε στην Γερμανία
κι εγώ πιστεύω εξαίρεση, δεν έχει η παροιμία.
Σπάνια γίνονται λεφτά, με την οικονομία!…

Αθανασία
Μόνο ένας τρόπος που κι αυτός, σήμερα δεν υπάρχει
σ’ έκανε για να πας μπροστά, κατάσταση για να ΄χεις,
χωράφια σαν αγόραζες κοντά στην πολιτεία,
οικόπεδα θα γίνονταν και θα ‘παιρναν αξία.

Μηλιά
Έπρεπε να ‘σαι ανοιχτομάτης κι ακόμα λίγο τυχερός,
έτσι μονάχα θα μπορούσες, κάποτε να βρεθείς εμπρός.
Υπάρχει κι άλλη παροιμία, άκου κι αυτή τι λέει:
Ο φτωχός για να πλουτίσει μόνο η πείνα τ’ απομένει.
Πιστεύω να επείστηκες, πως έτσι είναι αυτά,
αν έχεις το σταυρό στα χέρια, δε σου σιμώνουν τα λεφτά.

Σταυρούλα
Εντάξει βρε παιδιά! Να κλέβομε λοιπόν κι εμείς,
μονάχα που φοβούμαι, ότι στη φυλακή,
αμέσως θα βρεθούμε και δε θα ξαναβγούμε!
Τέτοιες ιδέες στο νου μου δεν τις βάνω,
εγώ να γίνω κλέφτρα; Καλλιά ‘χω να πεθάνω!
Καλύτερα θα κόψω τα χέρια μου απ΄ εδώ,
τέτοιο μεγάλο τίτλο εγώ δεν τον μπορώ.

Μηλιά
Δεν κατάλαβες καλά! Κι όμως δεν μοιάζεις για κουτό
να κλέβεις με τα χέρια; Δε λέμε ‘μεις αυτό.
Ξέρεις με το εμπόριο, όταν θ’ ασχοληθείς,
πολλά λεφτά θα κάνεις, θα νοικοκυρευτείς;
Κερδίζεις όταν αγοράζεις, το ίδιο σαν πουλάς,
κι έρχονται μοναχά τους στην τσέπη τα λεφτά.

Σταυρούλα
Άρχισα να καταλαβαίνω κι άλλο δεν επιμένω,
έμπορος θ’ αρχίσω, ‘πο τώρα να μαθαίνω.
Είναι αλήθεια πως κι εμένα, πολύ μ’ αρέσουν τα λεφτά,
Χριστός Ανέστη λένε όλοι! Φέρνουνε πάντοτε αυτά.

Αθανασία
Κι εμπόρους έχει το χωριό μας, σ’ όλες τις δουλειές,
εξύπνησαν οι άνθρωποι, και ζουν καλά που λες.
Μανάβηδες, κασάπηδες και πλήθος καφετζήδες
ζωέμποροι, μπακάληδες κι ακόμη πουλατζήδες,
έμποροι αρωματικών, φυλλάδες γυρολόγοι,
έχουν σαν επαγγέλματα οι χωριανοί εμπόροι.

Μηλιά
Μπράβο τους! Είναι έξυπνοι και προοδευτικοί
κι ας το λένε πως εβραιοχώρι, ότ’ είμαστε εμείς.
Όλοι το λένε από ζήλια, που βλέπουνε πως προοδέμε,
κανένα δεν παρεξηγούμε, φίλους εμείς όλους τους θέμε.

Αθανασία
Ξεχάσαμε και τους τεχνίτες, είναι κι αυτοί πολλοί,
τσαγκάρηδες και ράφτηδες, ήταν οι πιο παλιοί.
Οι τέχνες τους μπατάλεψαν κι έγιναν τώρα γεωργοί,
είν’ όμως νοικοκύρηδες, κι αυτοί πολύ καλοί.
Έχομε και σιδεράδες που αξίζουνε παράδες,
κι ασχολούνται μ’ όρεξη, σ’ όλες τους μπελάδες.
Σιδηρά κουφώματα και σόμπες με πατέντα,
γενναία τους αμείβουνε κι έχουνε και ρέντα.
Και το πιο σπουδαία, βγάλανε και φήμες
τι τα θες τα γράμματα; Να! Που ‘ναι η επιστήμη.
Οικοδόμους, εργολάβους, υδραυλικούς και σοβατζήδες
έχομε και απ’ αυτούς με δουλειές πιτήδειες,
Ξέχασα τσ’ ηλεκτρολόγους και το δάσκαλο οδηγών,
τη δουλειά τους εκτιμούνε, όλοι στο χωριό.
Οι άνθρωποι εργάζονται με όρεξη σωστή
και αστικά ακίνητα έχουν οι πιο πολλοί.

Σταυρούλα
Και τώρα σας ζητούμε, συγγνώμη που γιατί,
υπάρχουν λέει και άλλοι που θέλουνε και αυτοί,
τη γνώμη τους να πούνε, γι’ αυτό και σταματούμε.