Θρύλοι
Θρύλοι του χωριού
Όπως όλα τα χωριά της Κρήτης έτσι και ο Αΐμονας έχει τους δικούς του Θρύλους.
Όλα τα παρακάτω στοιχεία είναι αποσπάσματα από το βιβλίο «ΑΪΜΟΝΑΣ Παράδοση – Ιστορία – Μνημεία – Λαογραφία» του δασκάλου Εμμανουήλ Ανδ. Κοντογιάννη.
ΗΒόρεια του χωριού στη θέση Αχλαπηδές, υπάρχει σπηλιά στην οποία πήγαινε λένε μια ωραιότατη κοπέλα και τραγουδούσε γλυκά σαν να ήτανε σειρήνα. Κάποτε όμως χάθηκε και κανείς δεν έμαθε τι έγινε.
Έκτοτε λέγεται η σπηλιά αυτή της Καληδόνας ο σπήλιος. Θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι μάλλον πρέπει να πρόκειται για την Άνοιξη με τα γλυκόλαλά της πουλιά, τα αηδόνια.
Στη σημερινή κεντρική πλατεία του χωριού υπήρχαν μικρές στέρνες κτισμένες σαν πηγαδάκια που τροφοδοτούνταν με πηγαίο νερό. Σ’ αυτές τις στέρνες λέγεται ότι πήγαιναν οι γυναίκες και έπλεναν τα ρούχα τους τη νύχτα.
Κάποτε ένας διαβάτης είδε να κάθονται ντυμένες στα λευκά και τις καλησπέρισε αλλά δεν του ανταποδόθηκε χαιρετισμός. Προχώρησε λίγο και έστρεψε ξανά το βλέμμα του προς το μέρος που καθόταν αλλά είχαν εξαφανιστεί.
Κάποια άλλη φορά πάλι κάποιος τις είδε να πλένουν χρησιμοποιώντας ένα χρυσό κόπανο. Πήγε τότε να τους τον πάρει τότε αλλά δεν τα κατάφερε γιατί του όρμησαν όλες μαζί και έτσι τράπηκε σε φυγή.
Πριν γίνει ο αγροτικός δρόμος που συνδέει το χωριό μας με τα άλλα ορεινά χωριά υπήρχε άλλος ο οποίος εξυπηρετούσε τον ίδιο σκοπό, αλλά ανώμαλος και δύσβατος. Στου Στεφανή τη Χαρουπιά, εκεί που τελείωνε το ομαλό έδαφος του χωριού, ο δρόμος ανηφόριζε απότομα.
Για να διευκολύνεται η διάβαση είχαν σχηματίσει σκαλοπάτια με πέτρες. Από τα σκαλοπάτια αυτά ονομάστηκε το σημείο αυτό Σκαλώματα. Στο σημείο αυτό λένε πως έκανε την εμφάνιση της η πανούκλα, μετά τον αποδεκατισμό των κατοίκων της Αξού, για να κάνει την ίδια δουλειά και στο δικό μας χωριό.
Η Παναγία όμως, που ο ναός της βρίσκεται μπροστά από τη θέση αυτή και βόρεια μέσα στο χωριό, την αντιλήφθηκε κι έτρεξε να την εμποδίσει να περάσει. Της είπε: «Από εδώ και κάτω δε θα κατέβεις!» Οριοθέτησε τον τόπο χαράζοντας σε μια πέτρα ένα τετράγωνο και μέσα ένα σταυρό.
Η πανούκλα τότε έδωσε υπόσχεση ότι δε θα ξαναερχόταν άλλη φορά. Θέλοντας όμως να εκδικηθεί το χωριό το καταράστηκε. Είπε όπου και αν πηγαίνουν οι άνθρωποι να μην προκόβουν και ούτε στάχτη να μην κάνει το τζάκι τους.
Η κατάρα έπιασε και για αρκετά χρόνια όποιος έφευγε δεν πρόκοβε όπου κι αν πήγαινε και επέστρεφε πίσω. Ασφαλώς δεν ισχύει αυτό στην σημερινή εποχή.
Πρόκειται για ένα λόφο περίπου ενάμιση χιλιόμετρο νότια του χωριού που η μία του πλευρά έχει ένα παράξενο σχήμα. Βάσει του θρύλου υπήρχε ένας παπάς που όργωνε κάτω και νότια από το λόφο.
Η παπαδιά τού πήγε το μεσημέρι ζεστό φαΐ όπως συνήθιζε να κάνει. Ένα μεσημέρι όμως αργούσε να έρθει και ο παπάς ήταν πεινασμένος και αγανακτισμένος. Όταν άρχισε τελικά να φαίνεται από μακριά ο παπάς την καταράστηκε να γίνει πέτρα.
Η κατάρα έπιασε και από τότε έγινε πέτρα και κρατάει ακόμα πάνω στο κεφάλι της το δοχείο που κρατούσε το φαΐ για τον άνδρα της.
Νότια της τοποθεσίας Παπά – Κάμπος απλώνεται ένας λόφος με ανώμαλο και πετρώδες έδαφος. Στο κέντρο του λόφου ορθώνεται ένας τεράστιος βράχος σαν πέτρινο φρούριο. Στο βράχο αυτό ανέβαινε κάποιο βοσκόπουλο για να παρακολουθεί τα ζώα του που βόσκανε.
Κάποια φορά όμως το παιδί προχώρησε πολύ, ίσως για να αναζητήσει κάποιο ζώο, γλίστρησε στο κενό και σκοτώθηκε. Από τότε ο βράχος αυτός πήρε αυτή την ονομασία.
Στις νότιες πλαγιές της οροσειράς του Κουλούκωνα, στην Αϊμονιώτικη κορφή, μια τοποθεσία φέρει την ονομασία αυτή. Στη θέση Φτερομάσκαλο στην κορφή αυτή υπάρχει ένα λιθόκτιστο σπιτάκι που ονομάζεται του «Διγενή το σπιτάκι».
Σύμφωνα με το θρύλο έμενε σ’ αυτό το σπιτάκι ο μεγάλος εθνικός μας ήρωας της Βυζαντινής Εποχής, όταν βρισκόταν ακόμη στη ζωή. Υπάρχει άλλο ένα σημείο στην ίδια περιοχή που λέγεται του «Διγενή το Σκαμνί».